9:51 PM ქამელეონი | |
| ქამელეონისებრთა ოჯახში გაერთიანებულია 4 გვარი და დაახლოებით 90–მდე სახეობა. გავრცელება. ქამელეონების დიდი უმრავლესობა ბინადრობს მადაგასკარზე, აფრიკაში, და მეზობელ კუნძულებზე. ერთი სახეობა გვხვდება სამხრეთ ესპანეთში, ხმელთაშუა ზღვის კუნძულებზე, მცირე აზიასა და სირიის სამხრეთ–დასავლეთით და სამხრეთით. ორი სახეობა გვხვდება არაბეთში და ერთი კი ინდოეთსა და ცეილონში.
ცხოვრების წესი. ქამელეონების უმრავლესობა ხეზე ცხოვრების წესს ეწევა და მხოლოდ გამონაკლისის შემთხვევაში ჩამოდის მიწაზე.. არის ზოგიერთი სახეობა, რომელიც მუდმივად ცხოვრობს ხმელეთზე – სოროებში ან ჩამოცვენილ ფოთლებზე. ცნობილია შემთხვევები, როცა ისინი საცხოვრებლად ჭიანჭველის ბუდეს იყენებდნენ. გარეგნული ნიშნები. მამრი სხეულის ფორმით, შეფერილობითა და განსაკუთრებული კანის დანამატებით მკვეთრად განსხვავდება მდედრისგან. ფეხები იმას უფრო გრძელი აქვს, მისი ურთიერთსაპირისპიოდ განლაგებული თითები ბოლოვდება მოკლე ფრჩხილებით, გარდა ერთი თითისა ( ბოლოს წინა). ყველა თითი ერთ კანის ნოჭშია ჩასმული. ასეთი ფალანგების აგებულება საშუალებას იძლევა ადვილად მოეჭიდოს წვრილ ტოტსაც კი. (ერთ კანის ნაოჭში გაერთიანებულია 2–2 ან 3–3 თითი) წინა კიდურებზე ამგვარად გაერთიანებული თითები მოთავსებული შიდა მხარეზე, ხოლო უკანა კიდურებზე – გარეთა მხარეზე. ქამელეონს აქვს მსხვილი კუდი და შეუძლია სპირალურად დაეხვიოს და ტოტზე შემოეხვიოს. მხოლოდ ზოგიერთ სახეობას არ აქვს ამის შესაძლებლობა მოკლე კუდის გამო.სხეულის ზომა. ყველაზე დიდი ქამელეონის სხეულის სიგრძე, რომელიც მადაგასკარზეა გავრცელებული 50 სმ–ს აღწევს. მისი მონათესავე სახეობების სიგრძე კი ბევრად პატარა (მაგ. 40–45 მმ) ანუ ისინი არიან ყველაზე პატარებია ამჟამინდელ ქვეწარმავლებს შორის. გრძნობათა ორგანოები. განსაკუთრებული აგებულებისაა მათი მხედველობის ორგანოები. მათი დიდი, მრგვალი თვალები გარშემოსაზღვრულია ვიწროქერცლიანი რგოლოვანი ქუთუთოთი. თვალის ყველა დანარჩენი ნაწილი მუდმივად ჩამალულია კანის ქვეშ და გარედან არ ჩანს. ორივე თვალი ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად მოძრაობენ. ასევე, ორივეს შეუძლია თავისუფლად იბრუნოს 180 0 –ით ჰორიზონტალურ სიბრტყეში, ხოლო 900–ით ვერტიკალურ სიბრტყეში. სწორედ თვალის ამგვარი აგებულების გამო, ქამელეონს მჯდომარე მდგომარეობაში შეუძლია ერთი თვალით იყუროს ზევით, ხოლო მეორე თვალით იყუროს ქვევით. ასე, რომ ცხოველს ხშირად საშუალება აქვს თავის გაუნძრევლად უთვალთვალოს ყველაფერეს რაც მის გარშემო ხდება. ქამელეონებს არ აქვთ ყურის ბარაბანის აპკი, რის გამოც არ შეუძლიათ ჰაერში გავრცელებული ხმები მიიღონ. ე.ი.სმენა არ აქვთ განვითარებული. ასევე საინტერესოა ქამელეონების მაღალგანვითარებული ენა. მას აქვს მრგვალი გვერდითი კვეთი. გარეთ გამოსროლილი ენის სიგრძე რამდენადმე აღემატება სხეულის სიგრძეს. ენა საკმაოდ ელასტიურია, რაც დაკავშირებულია მოძრავი ცოცხალი მსხვერპლის დაჭერასთან. ყველასთვის კარგად არის ცნობილი ქამელეონების უნარი სწრაფად შეიცვალონ სხეულის შეფერილობა. ეს უნარი დაკავშირებულია სხეულის საფარველის განსაკუთრებულ აგებულებასთან: კანის გარეთა ბოჭკოებში და უშუალოდ კანის.სიღრმეში განლაგებულია ქრომატოფორები – განშტოებული უჯრედები, რომლებშიც მოთავსებულია სხვადასხვა ფერის ( მუქი ყავისფერი, მოწითალო, მოყვითალო) პიგმენტები. შეფერილობის ცვალებადობა განპირობებულია, როგორც გარეგანი გამღიზიანებლების ზემოქმედებით, ასევე შიმშილის, შიშის, წყურვილის და სხვა ფაქტორებით. როგორც წესი ქამელეონის შეფერილობა ჰარმონიულად შეწყობილია გარემოსთან, ეს კი იცავს მას მრავალრიცხოვანი მტრისაგან . ქამელეონის საკვები არის სხვადასხვა გვარი მწერები და წვრილი უხერხემლოები. მხოლოდ ყველაზე დიდ ქამელეონს – მელერს - შეუძლია საშუალო ზომის ჩიტების ხვლიკების ჭამა. საკვების მოპოვების ძირითადი ხერხი არის გარეთ გამოსროლილი ენის მეშვეობით მსხვერპლის დაჭერა . ნადირობისას ქამელეონი არ უთვალთვალებს მსხვერპლს. სათანადო მანძილზე აღმოჩენისთანავე ადგილიდანვე იჭერს მსხვერპლს. იგი ელვისებური სისწრაფით გამოისვრის ენას, ნადავლის მოპოვებას ანდომებს 0.04–0.05 წმ–ს ენას ასევე იყენებს ცვარის ასალოკად. გამრავლება. გამრავლების პერიოდში მამრი ძალიან აგრესიულია. ქამელეონების უმრავლესობა კვერცხისმდებელია. გამონაკლისია აფრიკის მთიან ტყეებში მობინადრე სახეობა, რომელიც ცოცხალმშობიარეა. ისინი ბადებენ 18–მდე მცირე ზომის ლორწოვანი გარსით დაფარულ ,,ნაშიერებს", სადმე ხის ტოტზე და ეკვრიან ხის ქერქს. ჩვეულენრივ, მდედრი ხმელეთზე თხრის საკმაოდ დიდი ზომის ორმოს და რამდენიმე სთ–ის განმავლობაში შიგ ალაგებს პერგამენტისებრი გარსით შეფერილ კვერცხებს, რომელთა რაოდენობა სხვადასხვა სახეობებში მერყეობს 15–80–მდე . მდედრი ამ რთული სამუშაოს შესრულებისას არ იკვებება და მერე დიდხანს ისვენებს. | |
|
| |