2:49 PM სამყაროს ევოლუცია… | |
| სხვადასხვა დროს გალაქტიკები სხვადასხვა მანძილით არიან დაშორებული ერთმანთისგან დიდი აფეთქება შორიდან მოდის ინფორმაცია წარსულზე ბუნებაში გამოიყო ოთხი სახის ურთიერთქმედება სამყაროს შედგენილობა ფარული მატერია გარს აკრავს გალაქტიკას მუქი ადგილები შეესაბამება სამყაროში ადრე არსებულ შემკვრივებულ ადგილებს დამკვიდრებული იყო მოსაზრება იმის შესახებ, რომ სამყარო სტატიკურია, ანუ სამყარო არ იცვლება და მასში მიმდინარე პროცესები ყოველთვის მიმდინარეობდა. 1929 წელს ამერიკელმა ასტრონომმა ედვინ ჰაბლმა აღმოაჩინა, რომ ჩვენ გვშორდებიან გალაქტიკები. სხვა გალაქტიკები გვშორდებიან არა მხოლოდ ჩვენ, არამედ ნებისმიერი ორი გალაქტიკა შორდება ერთმანეთს, ისე რომ გალაქტიკების ზომები არ იცვლება. რაც უფრო დიდია მანძილი გალაქტიკებს შორის, მით უფრო სწრაფად შორდება ისინი ერთმანეთს. ჰაბლის კანონი: დაშორების სიჩქარე=(გალაქტიკებს შორის მანძილი)*(ჰაბლის მუდმივა) თუ გალაქტიკები გამუდმებით შორდებიან ერთმანეთს, ე.ი. წარსულში ისინი უფრო ახლოს იყვნენ ერთმანეთთან, ვიდრე ახლა არიან. სავარაუდოდ, იყო დრო, როდესაც გალაქტიკები ძალიან ახლოს იყვნენ ერთმანეთთან. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ სამყარო წარმოიშვა დროის რაღაც მომენტში და მისი ევოლუცია ერთი წერტილიდან დაიწყო, ანუ მოხდა დიდი აფეთქება, რომლის დროსაც წარმოიშვა დრო, სივრცე და მატერია – ჩვენი სამყარო. სინათლე დიდი, მაგრამ სასრული სიჩქარით (300 000 კილომეტრი წამში) ვრცელდება, ამიტომ შორეული ობიექტებიდან ინფორმაცია დაგვიანებით მოდის. ინფორმაცია იმდენით იგვიანებს, რა დროც სჭირდება სინათლეს დაკვირვების ობიექტიდან ჩვენამდე მოსასვლელად. ასე რომ, ინფორმაციას ვიღებთ არა იმაზე, თუ როგორია ობიექტი ახლა, არამედ იმაზე, თუ როგორი იყო ობიექტი მანამ, სანამ სინათლე ჩვენამდე მოაღწევდა. თუ დაკვირვების ობიექტიდან სინათლე ჩვენამდე აღწევს ერთ წელიწადში, მაშინ სინათლის დაფიქსირებისას ჩვენ გავიგებთ, როგორი იყო ობიექტი ერთი წლის წინ. ასეთ შემთხვევაში ამბობენ, რომ ობიექტი ჩვენგან ერთი სინათლის წლით არის დაშორებული. სინათლის წელიწადი არის მანძილი, რომელსაც სინათლე ერთ წელიწადში გაივლის. სამყაროს ხილული ზომა 13-14 მილიარდი სინათლის წელიწადია, ანუ ჩვენ შეგვიძლია შევისწავლოთ პროცესები, რომლებიც მიმდინარეობდა 13-14 მილიარდი წლის წინ. შეფასებების თანახმად, სამყაროს ასაკი დაახლოებით 14 მილიარდი წელია, ე.ი. შორეული ობიექტების შესწავლით შეგვიძლია შევისწავლოთ პროცესები, რომლებიც სამყაროს წარმოშობისას მიმდინარეობდა. სამყაროს წარმოშობისას არსებობდნენ როგორც ნაწილაკები, ისე ანტინაწილაკები. ერთმანეთთან ურთიერთქმედებისას ნაწილაკები და ანტინაწილაკები ანიჰილირდებიან ("ქრებიან”). მილიარდ ანტინაწილაკზე მოდიოდა მილიარდი და ერთი ნაწილაკი. შესაბამისად, დარჩნენ ნაწილაკები, რომელთაგანაც წარმოიშვა მატერია. სამყაროს წარმოშობის საწყის ეტაპზე სამყაროს ტემპერატურა იმდენად დიდი იყო, რომ ატომური მატერია ვერ წარმოიქმნებოდა. დიდი აფეთქებიდან 400 000 წლის შემდეგ სამყაროს გაფართოებისას ტემპერატურა დაეცა 3000 გრადუსამდე. ამ ტემპერატურაზე შესაძლებელი გახდა ატომური მატერიის წარმოქმნა. სამყაროს ევოლუციის პროცესში თანდათან გამოიყო ოთხი ტიპის ურთიერთქმედება. გრავიტაციული -ვლინდება მასიური სხეულების მიზიდულობის დროს, ძლიერი -ინარჩუნებს ელემენტებს ატომის ბირთვში, ელექტრომაგნიტური -ვლინდება დამუხტული სხეულების ელექტრომაგნიტურ ველთან ურთიერთქმედებისას, სუსტი -ვლინდება ბირთვეული რეაქციებისას. `სამყარო შედგება ხუთი ელემენტისგან . ფარული ენერგია – მისი სიმკვრივე არის ჯამური სიმკვრივის 73%, ფარული მატერია – 23%, ატომური მატერია – 4%, სინათლე – 0.005%, ნეიტრინოები -0.0034%. თითოეული ელემენტის სიმკვრივე სამყაროს ევოლუციის პროცესში იცვლება. `სამყაროს ჯამური ენერგია ნულის ტოლია (ისევე როგორც მის წარმოშობამდე). დიდი აფეთქებისას მოხდა ნულოვანი ენერგიის დაყოფა სხვადასხვა ტიპის (დადებით და უარყოფით) ენერგიებად და წარმოიქმნა მატერია. ამ პროცესს ინფლაცია ეწოდება. ფარული მატერია არ ურთიერთქმედებს ატომურ მატერიასთან. მისი არსებობა ვლინდება გრავიტაციული ურთიერთქმედებისას. ფარული მატერია გარს აკრავს გალაქტიკებს (ნახ.6). თავიდან ფარული მატერია იზიდავდა ატომურ მატერიას და ხელს უწყობდა ატომური მატერიის შემკვრივებას ფარული მატერიის შიგნით. ასე დაიწყო წარმოქმნა გალაქტიკებმა. ფარული ენერგიის არსებობა განაპირობებს სამყაროს აჩქარებულ გაფართოებას. ჯერ არ არის დადგენილი, ზუსტად რას წარმოადგენს ფარული ენერგია და ფარული მატერია. ნეიტრინოები სინათლის სიჩქარით მოძრავი უმასო ნაწილაკებია, მაგრამ ისინი არ ურთიერთქმედებენ (სუსტად ურთიერთქმედებენ) ატომურ მატერიასთან. კოსმოლოგიური პრინციპის თანახმად, დიდ მანძილებზე (200 მილიონი სინათლის წელი) სამყარო ერთგვაროვანია – არ არსებობს გამორჩეული მდებარეობა, სამყარო ყველგან ერთნაირად გამოიყურება, სამყაროს არ აქვს ცენტრი, ასევე სამყარო იზოტროპულია, ე.ი. არ არსებობს გამორჩეული მიმართულება – საითაც არ უნდა გავიხედოთ, ყველგან ერთნაირ სურათს დავინახავთ. საწყის ეტაპზე სამყარო ცხელი იყო. ცხელი სხეულები ასხივებენ. რადგან დაშორებული ობიექტებიდან მოდის ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ როგორი იყო ობიექტი წარსულში, ე.ი. ჩვენამდე უნდა მოდიოდეს გამოსხივება, რომელიც არსებობდა მაშინ, როდესაც სამყარო ცხელი იყო. ადრეულ ეტაპზე სამყარო არ იყო გამჭვირვალე, ანუ ჩვენ უნდა დავაფიქსიროთ გამოსხივება, რომელიც არსებობდა მაშინ, როდესაც სამყარო გახდა შედარებით გამჭვირვალე. გიორგი გამოვი და სხვა მეცნიერები ვარაუდობდნენ, რომ კოსმოსში უნდა არსებულიყო ფონური მიკროტალღოვანი გამოსხივება, რომელიც სამყაროს ჰქონდა ატომური მატერიის ფორმირებამდე. ამერიკელმა ასტრონომებმა არნო პენციაზმა და რობერტ ვილსონმა 1964 წელს აღოაჩინეს კოსმოსური მიკროტალღოვანი გამოსხივება. ამ აღმოჩენისთვის მათ მიიღეს ნობელის პრემია. ასი მილიარდი წლის შემდეგ ჩვენს გარშემო არსებული კოსმოსური ობიექტები იმდენად დაგვშორდებიან, რომ მათ შესახებ ინფორმაციას ვერ მივიღებთ, ანუ მახლობელი გალაქტიკებიც კი აღმოჩნდებიან მოვლენათა ჰორიზონტს მიღმა და ჩვენ დავრჩებით სრულიად მარტონი. | |
|
| |