10:48 PM სულხან-საბა ორბელიანი - სიბრძნე სიცრუისა გვერდი XII | |
| მჭედელი და ეშმაკები ერთი მჭედელი იყო ქალაქსა შამისასა. წამსა და წუთს ეშმაკს აგინებდა. შეწუხდენ ეშმაკნი და მჭედლისათვის მახე გააკეთეს. ერთი ეშმაკი ბერის კაცის სახით მოვიდა, ერთი ვაჟკაცი შვილად მოიყვანა, მჭედელს ოცი ფლური მოუტანა: ამ ჩემს შვილს შენი ხელობა ასწავლეო! მჭედელს იამა და მიიბარა. კარგს სწავლებას დაჰპირდა. ორს თვეს უკან ერთი ეშმაკი ბერს, უძლურს კაცად შეიცვალა და მოვიდა მჭედელთანა, ორასი ფლური მოუტანა და უთხრა: - დია დავბერდი, აღარა ძალმიც რა, ეს ხელფასად აიღევ, დამადნევ, გარდამახალისე და ოცისა წლისა გამაკეთე! მჭედელმან ეშმაკს აგინა: ეს როგორ იქმნება კაცისაგანაო! შაგირდმან უთხრა: ფლური გამოართვი, მე თოქმაჩის შვილი ვარ, მე კარგა დავახალისებო. ეშმაკი ეშმაკურის საქმის მცოდნელია. შეკრეს ეს ბერიკაცი, დადვეს. ნახშირი და ცეცხლი დააყარეს და დაუწყეს საბერველით ბერვა, მრავალი იძახა: დავიწვი, ნუ დამწვავთო! მათ უფრო უბერეს. ეშმაკს რა დასწვავდა?! ცოტაოდენი ჟამი გამოხდა, ცეცხლიდამ ოცის წლის კაცი ამოძვრა. გაუკვირდა ყოველსა კაცსა და განითქვა ეს ამბავი: ესეთი ხელოსანია იგი მჭედელი, ორასის წლის კაცს დაახალისებს და ოცის წლის ვაჟკაცად შეიქმსო! მიესმა შამელს ყადს; დია დაბერებულიყო, ორასი ფლური მოუტანა: დამახალისეო! მჭედელი დაჰპირდა. ეგონა, ამასაც დავახალისებო. გარდააცვეს თავსა ფერხი, ჩადვეს ცეცხლში და დაუწყეს ბერვა. რა გაჩხრიკეს ცეცხლი, ძვალიც ვეღარ პოვეს, ესრეთ დამწვარიყო. დაიჭირეს საბრალო მჭედელი და დაარჩვეს. ეშმაკებმან ეს ხრიკი უგდეს. - ეშმაკი ეშმაკს კიდეც გარდაახალისებს და კიდეც ნახავს. შენ ეშმაკი ხარ და ეშმაკს ჰხედავნ, მაგაზე რა ფიცი გინდა, ან ვინ არ დაგიჯერებს. თქვა რუქამ არაკი: სპარსი და ინდო ერთი სპარსი ვაჭარი წავიდა ინდოეთს. მივიდა ქიშმირის ქალაქად. სადა დიდებულთა ვაჭართა საკრებულო იყო, მუნ შევიდა. გარდაიარა და ყოველსა კაცსა ზევით დაჯდა, რიდე მოიხადა, გვერდს დაიდვა და ფერხი მუხლთა შემოიდვა. ეგრე ამპარტავნად დაჯდა, რომე მის უდიდესი კაცი მუნ არ ყოფილიყო. თქვენცა გასმიათ ინდოთ სიმდიდრისა ამბავი. ერთი კაცი გარედამ იმზერდა, რომე შინაგან შესვლასაც არ აღირსებდენ, არა თუ დაჯდომილიყო. მან კაცმან, რა სპარსი ეგრე მჯდომი ნახა, ერთი მოსამსახურე კაცი შეუყენა: - გამოიკითხე, რაოდენი ათასის სალაროს პატრონია? რა ჰკითხეს სპარსსა, მან კვეხნით თქვა: სამასი თუმანი მაქვსო. რა ეს ესმა გარემდგომსა მას ინდოსა, წყენისაგან უჭკოდ გახდა, ეგრე თქვა: - მე სამასი სახლი ქარვისა მიდგანან და სხვას დიდებას გარდა, რვა ვეცხლის ბალავარი კართა მიგდია კაცთა უკუსაჯდომად, და მუნ შესვლას არა ღირს ვარ, მათ პატრონ კაცთა ლოცვა მოვახსენო, და იგი უმსგავსო შესრულ არს და ყოველსა ზემორე უზის, რომლითა ჯდომითა ანუ რომლითა დიდებითა! რა იგი სპარსი გამოვიდა, ინდო კართა დახვდა და ეგრე უთხრა: - შენ აქაურის ვაჭრობის უმეცარი ხარ და, თუ შენც გნებავს, რაც სავაჭრო შენ გაქვს, ეგოდენს მე ჩემსას მოგცემ, ერთად ვივაჭროთ, ზიანი და სარგებელი ერთად სწორი იყოს ჩვენთვის! იამა სპარსსა და ნება დართო. სამასი თუმანი სპარსისა, სამასი - ინდოსი. ექვსასი თუმნისა, ინდომ ურჩივა, სულ ნიორი და ხახვი იყიდეს. ფუნდუკები იქირავეს და იქ დააზვინეს. ინდომ უთხრა: - სამს თვეს უკან დაძვირდების და ერთი ათად შეგვექმნების. გამოხდა სამი თვე, სრულებით დალპა ამათი სავაჭრო. სპარსმან უთხრა: - წახდა ჩვენი ჭირნახული! ინდომ ურჩია: აიღეს ვალი, მუშა დაიჭირეს, დამპალი გადაარჩიეს და სხვა შეინახეს. კიდევ უთხრა: - დიდად გასარგებლებო! გამოხდა სამი თვე. სრულობით ასე დალპა, ერთი აღარ დარჩა. შექმნა სპარსმან ტირილი და ინდოს ბრალობა დაუწყო. ინდომ უთხრა: - რას ლაყბობ, ზიანი და სარგებელი სწორი იყო, შენი და ჩემი სწორად წახდა! იგი სპარსი ეგრე დაგლახაკდა, პურის შოვნა არ ძალედვა. მერმე იგი ინდო მივიდა და სპარსი თავისთან წაიყვანა, მისცა სამასი თუმანი სხვა და ეგრე უთხრა: ძმაო, ეს ექვსასი თუმანი შენმა იქ ჯდომის ჯავრმან დამაკარგვინაო! - მას ინდოსავით, შენის ლეონის ჯავრი ესრეთს საქმეს მაქნევინებს, ყოველს კაცს უკვირდეს. თქვა ჯუმბერ არაკი: ყარყატის თავგადასავალი ერთს ადგილსა მრავალი თეთრი ყარყატი ბუდობდა. ერთმან კაცმან ერთის ყარყატის კვერცხები დაიპარა და ბატის კვერცხები ბუდესა ჩაუწყო. გამოჩიკა მან ყარყატმან და დაზარდა, თვისი ბარტყი ეგონა. რა დაიზარდა, მამალი ყარყატი მოვიდა, ნახა, მისი მსგავსი არ იყო. შეჰყარა მის თემის ყარყატნი და ყველაყას უჩვენა. დაიჭირეს ეს უბრალო დედალი ყარყატი, მოკლეს და ტვინი ამოსწოვეს. - აწ რა გაწყინა შენ ლეონ? ცოლი იყო შენი და გაგიბოზდა, მტერი იყო და ძე მოგიკლა? ანუ ცოლი გესვა და მასთან განისვენა? ანუ მაგან ხეიბარ გყო? რა გიყო? მითხარ! თავმან მეფისამან, არა ვუსარჩლი. არცა შენსა მირჩევნია, მაგრამ მართალსა ვიტყვი. შენსა და მას შუა სამტერო არა არის რა. მტერობა სამთა ჰმართებს: ერთსა - მესაზღვრეთ, რომ სამანს გარდასვლა მოინდომოს; მეორეს - სხვის მამული რომ სხვას ეჭიროს, თუ იგი არ წახდეს, მას ვერ იშოებს; მესამეს - ერთს მეორისაგან სასირცხო საქმე სჭირდეს. თქვა რუქამ: - არა ვფარავ, მტერი ვარ ლეონისა. თქვა ჯუმბერ: - სამთა არა მართებან მტერობანი: ერთს - ნავში მჯდომსა - მენავისა; მეორეს - მინდორს მსახლობელს - მაგართა ადგილთა მსახლობელისა; მესამეს - ნაკადულთა ზედა ბოლოს მსახლობელს - სათავეზე მსახლობელისა. თქვა რუქამ: - მეფის ძე ხარ და დაგვატკბე! თქვა ჯუმბერ: - სამთა ჰმართებენ სიტკბონი: ერთსა - ციხის მოზიარესა; მეორესა - ბევრის განაყოფის პატრონსა; მესამესა - ლხინზედ მსხდომთა. თქვა რუქამ: - ცუდად ვაშრობ თავსა ჩემსა. თქვა ჯუმბერ: სამნი შვრებიან ცუდად: ერთი - ტალა მოშიშარი; მეორე - მცდელი ჯორთა მაშობრობისა; მესამე - მდევარი ქარისა. თქვა რუქამ: - ენათ სიმრავლეს იწვრთი. თქვა ჯუმბერ: - სამთა მართებენ ენამრავლობა: ერთსა - გლახაკსა უპოვარსა; მეორესა - ქადაგსა მოარულსა; მესამეს - კაცსა მოჩხუბარსა. თქვა რუქამ: - გარდავიხვეწო ხელთაგან შენთა. თქვა ჯუმბერ: - სამთა ჰმართებენ გარდახვეწა: ერთსა - თემთაგან პირადაღებულსა; მეორესა - ურჩის ცოლის უფალსა; მესამესა - პატრონისა ორგულსა. თქვა რუქამ: - ჩემდა სანატრელ არს სიკვდილი. თქვა ჯუმბერ: - სამთა ენატრება სიკვდილი: ერთსა - ბოროტითა სიცოცხლითა ცხოვრებულსა; მეორეს - სენგრძელსა და უკურნებელსა; მესამესა - უეჭველად ედემის მომლოდნელსა. თქვა რუქამ: - განძება ჩემი გნებავს, უთუოდ. თქვა ჯუმბერ: - სამნი განიძებიან: ერთი - მეზვრე - ქურდი ყურძნისა; მეორე - მკურნალი - წამლისა უმეცარი; მესამე - მსხემი უამებელი. თქვა რუქამ: - ვხედავ განგარისხე! თქვა ჯუმბერ: - სამნი განარისხებენ კაცსა: ერთი - შვილი ურჩი და უსმინარი; მეორე - დიაცი მაგინებელი; მესამე - მონა ყბედი. თქვა რუქამ არაკი: ფილოსოფოსნი ერთი დიდი ფილოსოფოსი იყო ყოვლითა სიბრძნით შემკული. დაუტევა სოფელი და განშორებულად უდაბნოდ წავიდა. მუნ დადგა და მარტო ილოცევდა. სხვანი ექვსნი ფილოსოფოსნი იყვნენ დია ცოდნის მცდელნი და მოყვარულნი. სიტყვასა რასმე ზედა შესცილდენ, ვერა რომელი დაესკვნათ. წავიდნენ მის განშორებულისა ნახვად. ჰკითხეს, და მან დიდხანს ხმა არ გასცა, მერმე კიდევ ჰკითხეს და მან ეგრე უთხრა: - თქვენ ყოველი თქვენი მონაგები ბევრის საუბრისა სწავლისათვის წაგიგიათ, და მე ჩემი მონაგები და ეს სოფელი ამაზე დავუტევე, რომ დადუმებით ვიყო და არ ვიუბნა. მეტი არარა უთხრა, და სირცხვილეულნი წამოვიდენ უპასუხონი. - მეც, თუ თქვენ მოგრჩები, არა ამ სოფელს, მას საუკუნოსაც დავუტევებ და განვისვენებ. თქვა ჯუმბერ არაკი: დათვი და მონადირენი ორნი ამხანაგნი ნადირობდენ. ხევი იყო და ხევს გაღმა-გამოღმა რონინებდენ. ერთს ამხანაგს დათვი შემოეჭიდა. ქვეშ ჩაიდვა. მეორე ამხანაგმან უყივლა: გაუშვი ეგ დათვი და წამოდი, სხვა საქმე გვიძსო! მან დაუძახა: დათვი არ მიშვებს, თვარა მე წეღანვე გავუშვებდიო! - იმისი არ იყოს, შენ არავის ეშვები და არ აწყნარებ, თვარა შენი საუბარი არცა ვის იამება და არცა ვის ეხალისება. უთხრა რუქამ არაკი: ობოლი და მისი დედა იყო ერთი ობოლი მარტვილი. რა მოიზარდა, დედას ჰკითხა: - დედავ, ყოველს კაცს მამა უვის, მე რად არა მყავს? დედამ უთხრა: - შვილო, შენცა გყვანდა, მაგრა წყალმან დაარჩო. შვილმან უთხრა: - მას წყალზე ხიდი არ იდვა, მას ზედ გასულიყო? დედამ უთხრა: - იდვა, მაგრამ შორს იყო. შვილმან უთხრა: - ასრე შორს იყო, რომ აქამდის ევლო, ვერ მოუარდა? დედას გაეცინა და ეგრე უთხრა: - თუ მაგდენი გაესინჯა, არც კი დაირჩობოდა. - ეს არაკი ამად მოგახსენე: თუ აგრე სიტყვის მსინჯავი ხარ, მოუწონებელს კაცს რად ეუბნები და აქამდის რად ვერ მოიგონე ჩემი უბრობა? აღაღო ლეონ თავისი ბრძნად მოუბარი პირი და ტკბილად მოლაპარაკე ენა, უთხრა ჯუმბერს: - ძეო მეფისაო! მარტვილი ხარ, სიტყვის გზას ეძებ და მეტის ნდომით უფრო ჰკარგავ, როგორც იმ მეფეს დაეკარგა, რასაც ეძებდა. მეფემ ჰკითხა: როგორ ყოფილაო? თქვა ლეონ არაკი: მეფე და მჭედელი ერთი მეფე იყო ლანგარუთს და ამის ცდაში იყო, რომ თავის სამეფოში ან ოქროს ქანი ეპოვნა და ან ქიმიის მცოდნე ოსტატი ეშოვნა. მას ქალაქში ერთი მჭედელი იყო. ერთი ცული შექმნა და გაყიდა: წავიდა, რომელმანც ცული იყიდა, შეშას კოდა დაუწყო. ცული ერთსა ქვას მოხვდა, პირი წაუხდინა. თურმე ის ქვა, რასაც რკინას მოხვდებოდა, ოქროდ შესცვლიდა. დაჰხედა ცულსა, გაყვითლებულიყო და პირი წახდომოდა. იწყინა ამ კაცმან: მომატყუა მჭედელმან და სინის ცული მომყიდაო. მოვიდა, მჭედელს უშუღლა. მჭედელი დია ჭკვიანი კაცი იყო. ჰკითხა: პირი რამ წაუხდინა, რას შემოჰკარო? წაიყვანა მან კაცმან, იგი ჯირკი აჩვენა: ამასა ვსჭრიდი და ამ ქვას მოჰხვდაო! ფასი ისევ გამოართვა და ცული მისცა და წავიდა. ამ მჭედელმან იგი ქვა წაიღო. რასაც რკინას წაუსვა, სულ ოქროდ იქცა. გამდიდრდა მჭედელი, რომ რიცხვი არ იცოდა, რა ჰქონდა. მან მეფემან თქვა: ამ მჭედელს ღმერთი სწყალობს, მრავალი აქვს, ამის ქალს ჩემის შვილისათვის ვითხოვო. ითხოვა ქალი, ქორწილი უყო. მჭედელმან ასე თქვა: ამის უფრო უცხო და უკეთესი მზითევი რა გავატანო? ამ ქვას გავატანო. ჩადო ოქროს კოლოფში, დაბეჭდა ქვა და გაატანა. სხვა არარა მზითევი. მეფის ჩარდახი ზღვაზე წაკიდებული იყო: მუნ ჯდა. თქვა: ჩემის რძლის მზითევი მაჩვენეთ რა მოჰყოლიაო? მოიტანეს და მოართვეს: ამის მეტი არა მოჰყოლია რაო. გახსნა მეფემ, ერთი სიპი ქვა იდვა, იწყინა: ამიტომ ვითხოვე გლეხის ქალი, მრავალი ქონება ჰქონოდა, ბევრი მზითევი გამოეტანებინაო. და იგი ქვა ზღვაში გარდააგდო. მოვიდა მჭედელი და ყოველივე მოახსენა. დაუწყო ძებნა, სადღა იპოვნიდენ? რადგან გულით უნდოდა, იაფად იშოვნა და ადვილად და გაუსინჯავად დაკარგა! - თუ სიბრძნეს ეძებ, მაგასთან ენას ნუ აშრობ; თუ სწავლა გინდა, აჰა სედრაქ, ვაზირი მამისა შენისა, რომლისა მსგავსი არა არს ყოველსა ქვეყანასა ზედა; თუ მეფეთა წესსა იწრთვი, აჰა მეფეთ მეფე, მამაშენი, რომლისა მსგავსი არა შობილა; და თუცა ამბავი გინდა, ჩემოდენი ჭირი, ლხინი, უცხო თემი, საკვირველნი საქმენი არავის უნახავან. რად ეუბნები ესრეთს უგნურს, უგბილს, უგვანს, კაცთა არასახესა? რა მოგწონს მაგასა შინა? თუცა სიყვარულით ეუბნები, ანუ სიძულილით ელაპარაკები, რად არ მოეშვები? უბრძანა მეფემან ლეონს: - მართალს იტყვი. უწინარესვე მენება მე კითხვა ამბისა შენისა: სადაური ხარ? ანუ ვისი ძე? ანუ როგორ წამოხველ? ანუ გზათა რა ჰნახე? ყველაყა მითხარ. მოახსენა ლეონ: უმეცარი დალაქი ჩემი შობისა და მამა-დედათა უცნობობისა უწინარესვე ვჰკადრე მეფობასა თქვენსა და რა აქათ წამოველ, სოფელსა ერთსა მოველ. ხუთნი ამხანაგნი სხდეს და ლაღობდენ. მაწვიეს მეცა და დამსვეს მათთანა. თავთა პარსვა მოუნდათ. მას სოფელსა ერთი უმეცარი დალაქი თურე იყო. კარგი ცოდნა იჩემა და მოვიდა. დაუწყო ერთსა თავსა პარსვა. თურე დია შეაჭირვა. მიღმა აქლემი ღრიალებდა. მან კაცმან თქვა: მას აქლემსაც თავს პარსვენო და მისთვის ასე მწარედ ყვირისო. ჩვენ ვიცინეთ და სხვათაც მოვაპარსვინეთ. მეორეს დაუწყო პარსვა და დიდად შეაწუხა. ამოიღო ხუთი ბისტი, მისცა და უთხრა: ვიცი, ცოცხალი ვერ გარდაგირჩები, შენი ხელფასი არ შემრჩეს, მას სოფელსა ვალად არ დამეკიდოსო. მესამეს დაუწყო პარსვა. მოკორტნა თავი და სისხლმდინარეს ბამბა დააკრა, სხვაგან მოჰკორტნა და დააკრა ბამბა. მართ ათამდე ადგილს დაჰკორტნა, ნახევარი მოჰპარსა. და რომ ვეღარ გაუძლო და შეაჭირვა, ეგრე უთხრა: ძმაო, ნახევარი ბამბა დაგითესავს, ნახევარი იყოს, ეს ნესვად მინდა დავთესოო. ვიცინოდით და ერთმანერთს ამბავს ვკითხევდით. მეოთხეს პარსვა დაუწყო. რომ შესჭირდა, მე ვკითხე: რავდენი ძმანი ხართ-მეთქი? მან ეგრე მითხრა: თუ ამ კაცს მოვრჩი, ექვსნი ვართ, თუ არა - ხუთნიღა დარჩებიანო. მეხუთეს დაუწყო პარსვა. დაჰკორტნა ბევრგან და ბამბა დააკრა. რა გაათავა, ორი ფული მისცა. იგი დალაქი თურე სიტყვაწყლიანი იყო და ეგრე უთხრა: შენს თავსა ზედა ხუთის ბისტის ბამბა დამეხარჯა და ორს ფულს მაძლეო. ვიცინოდით და, რომელიც უარს იტყოდა, ძალათ მოვაპარსვინით ხოლმე თავი. რა მე დამიწყო პარსვა, დია შევჭირდი, მარა თავს არ დავიტყევ, რა გაათავა, ფასი მივე და მადლად ვუთხარ: ასემც მამა-დედათ შენთა სული განისვენებს, ვითა მე განმასვენე-მეთქი. მათ ჩემთა ამხანაგთა გამკიცხეს: ხმელი ვირის თავი დაიყვირებდაო, შენ რა მადლს ეტყვიო? მე ეგრე ვუპასუხე: - უარი მეთქვა, არ მომეშვებოდით, და იგი კაცი დავიმადლე და მამა-დედა დავუწყევლე. მათ მკითხეს: ვითაო? მე ეგრე ვუთხარ: მე რომ მისგან პარსვით განვისვენე, თუცა მისთა მშობელთა სულნი ეგრე განისვენებენ, ჯოჯოხეთს რა უარესი ტანჯვა იქნების-მეთქი? ვსვით ღვინო და განვისვენეთ. | |
|
| |